حقوق جزا چیست؟

حقوق جزا چیست

مقدمه

هر جامعه متشکل از ارزش هایی است که خط قرمز های آن محسوب شده و برای حفظ و نگهداری آن تلاش می کند. جان و مال افراد از جمله اموری هستند که در تمام جوامع در شمار ارزش ها قرار داشته و حفظ آن از جمله اساسی ترین قوانین آن جامعه به شمار می رود. حال در صورت انجام رفتاری علیه این امور، خشم جامعه برانگیخته شده و نسبت به آن واکنش نشان می دهد. به طور مثال فردی را فرض کنید که فرد دیگری را به قتل رسانده است. همانطور که می دانید قتل از جمله رفتارهایی است که در همه جوامع به عنوان رفتاری به شمار می رود که نظم و آرامش اجتماع را بر هم می زند. از این رو دولت به نمایندگی از طرف جامعه با شخص خاطی مقابله و او را مجازات کرده و بدین طریق مرزهای حساسیت جامعه را مشخص می کند. به عبارتی رفتار علیه ارزش های دولت در هر جامعه ای به عنوان جرم شناخته شده و در قوانین نیز به تدوین این جرائم پرداخته می شود. قانون جزا یا قانون مجازات قانونی است که در هر جامعه، مجموعه ی این جرائم را در خود جای داده است.

حقوق جزا چیست

حقوق جزا شاخه ای از حقوق عمومی است که گاهی از آن با عناوینی همچون حقوق کیفری یا حقوق جنایی نیز یاد می شود. حقوق جزا به بررسی حمایت های دولت از حقوق افراد و ارزش های جامعه می پردازد. از آنجایی که قوانین جزایی افراد را به رعایت حقوق و ارزش ها ملزم می کند به آن حقوق ارزش ها نیز گفته می شود. همانطور که ملاحظه کردید قوانین جزایی الزام افراد به رعایت حقوق و ارزش هاست و نه آفریننده حقوق برای افراد جامعه. ضمانت اجرای شدید، مشخصه بارز حقوق جزا یا همان حقوق کیفری به شمار می رود. حقوق جزا به واسطه مجازات و کیفر به عنوان رشته ای سرکوبگر در مقابل سایر گرایش ها شناخته می شود.

حقوق عمومی و خصوصی

حقوق به دو دسته عمومی و خصوصی تقسیم می شود. تنظیم روابط بین مردم و دولت موضوع رشته های حقوق عمومی می باشد. همچنین حقوق خصوصی به تنظیم روابط خصوصی بین افراد همچون روابط خانوادگی و مالی می پردازد. حقوق جزا در دسته حقوق عمومی قرار می گیرد چراکه همانطور که اشاره شد این دولت است که به نمایندگی از مردم با مختل کنندگان نظم در جامعه برخورد می کند.

جالب است بدانید در دوران گذشته که هنوز دولت ها شکل نگرفته بودند، مردم برای گرفتن حقوقی که از آنها ضایع شده بود شخصا انتقام می گرفتند. اما به مرور زمان و با شکل گیری دولت ها، رفتارهایی به عنوان رفتار مجرمانه مشخص شده و در قوانین به تعیین آنها پرداخته شده است. به این ترتیب دولت ها با افرادی که با رفتار خود مصالح و نظم اجتماعی را در خطر می انداختند برخورد می کردند.

اصول کلی قانون جزا

• اصل قانونی بودن جرائم و مجازات‌ها

باید بدانید لزوما معیارهای اختلافی یک جامعه برابر با رفتارهای مجرمانه شمرده نشده و نمی توانند جایگزین قوانین باشند. لذا صرفا زشت بودن یک رفتار امکان مجارات خودسرانه مجرمان به دولت ها را نمی دهد مگر آنکه رفتارهای مجرمانه در قانون مشخص و برای آنها مجازات تعیین شده باشد. به این ترتیب در یک جامعه هر فرد می تواند پیامدهای رفتاری خود را مورد سنجش قرار دهد.

• عطف به ماسبق نشدن

براساس این اصل افرادی که پیش از تصویب یک قانون، مرتکب آن رفتار خاص شده اند نمی توانند مورد مجازات قرار گیرند. همانطور که می دانید هر قانون در زمانی خاص، تصویب و از آن زمان مشخص اجرا می گردد.

• سرزمینی بودن حقوق جزا

براساس این اصل، دولت ها نسبت به رفتارهایی که در سایر کشورها یا خارج از قلمرو آنها اتفاق می افتد قدرت تصمیم گیری یا اعمال قانون ندارند. به عبارتی قوانین جزایی هر کشور تنها در همان کشور قابل اجرا می باشد. البته این امر استثنائاتی نیز دارد. به طور مثال براساس قانون مجازات اسلامی، هرگاه یک ایرانی، خارج از ایران رفتاری همچون قتل یا حد شراب انجام دهد که موجب مجازات باشد در صورت بازگشت یا استرداد به ایران محاکه خواهد شد.

• شخصی بودن مجازات‌ها

براساس این اصل، تنها فردی که مرتکب یک جرم شده مورد تعقیب و مجازات قرار می گیرد نه خویشان و نزدیکان وی.